Rozwój dziecka sześcioletniego

         Szósty rok życia kończy średnie dzieciństwo (wiek przedszkolny) a rozpoczyna późne (młodszy wiek szkolny). Sześciolatek przekształca dotychczasową aktywność z głównie spontanicznej i zdominowanej przez zabawę, w system działań sterowanych przez stałe zadania, obowiązki i normy społeczne. Rozwój i integracja funkcji psychicznych umożliwia dostosowanie się do nowych sytuacji, zadań i wymagań. 

         Okres ten niesie ze sobą wiele nowych zadań rozwojowych, które dziecko musi zrealizować, a do najważniejszych niewątpliwie należy przygotowanie do obowiązku szkolnego. Dlatego też czas poświęcony sześciolatkowi jest czasem zaoszczędzonym w przyszłości na wizyty u specjalistów.

CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU DZIECKA 6-LETNIEGO

ROZWÓJ SOMATYCZNY I AKTYWNOŚĆ RUCHOWA

1.      Rozwój fizyczny:

Pod koniec okresu średniego dzieciństwa dziecku zaczynają wypadać zęby mleczne. Zmiany dotyczące wzrostu i wagi ciała nie są już tak intensywne jak w poprzednim okresie. W 6 roku życia dziecko osiąga wzrost: dziewczynki - 116,1 cm, chłopcy - 117,8 cm; oraz masę ciała: dziewczynki - 20,9 kg, chłopcy - 21,8 kg. Sylwetka dziecka sześcioletniego staje się bardziej proporcjonalna.

Wzmacnia się kościec i muskulatura, ustalają się naturalne krzywizny kręgosłupa, wzrasta sprawność narządów wewnętrznych – np. płuca wykonują ok. 23 oddechów na minutę (u dorosłego – 16). Rozwija się układ nerwowy, zwiększa się masa mózgu – w tym wieku najszybciej rosną płaty czołowe, wpływające na funkcje kory oraz czynności orientacyjne. Przewód pokarmowy jest w pełni sprawny, choć apetyt może być zmienny. W diecie ważne są takie składniki, jak: białko, sole mineralne i witaminy. Dziecko w tym wieku zaczyna tracić mleczne zęby i pojawiają się pierwsze zęby stałe.

Wydłużają się nogi, tułów uzyskuje kształt trójkąta zwróconego podstawą ku górze, zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej, dziecko smukleje.

Rozwój narządów wewnętrznych w tym okresie polega zarówno na rozwoju samych narządów, jak i synchronizacji między ich wielkością i masą ciała. Serce i płuca pracują wydajniej, im starsze dziecko, tym mniejsza liczba oddechów na minutę (u sześciolatka - 23).

2.      Rozwój motoryczny: 

Ruchy dziecka stają się coraz bardziej skoordynowane, celowe, dokładniejsze i szybsze, zmniejsza się napięcie mięśniowe. Wzrasta umiejętność utrzymania równowagi. Następuje rozwój umiejętności posługiwania się narzędziami i przedmiotami codziennego użytku (podczas jedzenia, ubierania się, mycia). Poprawia się nie tylko czynność poruszania czy biegania, ale także wykonywania precyzyjnych działań – rzucanie, chwytanie, nawlekanie korali, wiązanie sznurowadeł. Dziecko staje się bardziej samodzielne.

Wiek od 4 - 8 lat nazywany jest "złotym wiekiem motoryczności". Dzięki dojrzewaniu ośrodkowego układu nerwowego następuje doskonalenie ruchów, i to nie tylko prostych ale i złożonych. Sześcioletnie dziecko wykonuje swobodne naturalne ruchy jak chód, bieg, skok; opanowuje kombinacje czynności ruchowych takich jak bieg i skok, bieg i kopnięcie piłki, chwyt i rzut piłka. Zwykle opanowuje kilka czynności ruchowych jednocześnie. Uczy się jeździć na łyżwach, rolkach, rowerze, tańczyć, pływać, wspinać na drzewa. Duża potrzeba ruchu zwana także "głodem ruchu", powoduje że dziecko jest bardzo ruchliwe. Dziecko w tym wieku zwraca coraz częściej uwagę na efekt własnych działań i przeżywa radość z osiągnięć ruchowych. Sukcesy zaś skłaniają do wielokrotnego powtarzania czynności sprawiającej przyjemność, co sprzyja uczeniu się ruchów. Ważną rolę odgrywają wzorce z otoczenia dziecka.

Kulturowe uwarunkowania wzmacniają także zaznaczające się w tym okresie zróżnicowanie ruchów związane z płcią. Chłopcy uzyskują lepsze niż dziewczynki wyniki w czynnościach, które wymagają większej energii i siły (bieganie, skakanie w dal, rzucanie piłką, kopanie). Dziewczynki zaś przewyższają chłopców w sprawnościach motorycznych, które wymagają większej równowagi i rytmiczności (np. skakanie na skakance) oraz precyzji (rysowanie i pisanie).

Rozwija się harmonia, płynność i rytmiczność ruchów oraz siła. Sześciolatek jest samodzielny przy ubieraniu i rozbieraniu, załatwianiu potrzeb fizjologicznych, jedzeniu, wiązaniu sznurowadeł, czy zapinanie guzików. Należy jednak zaznaczyć iż dorośli mają umożliwiać im ćwiczenie, a nie wyręczać przy każdej okazji. Przy rysowaniu stosuje schematy przedmiotów i człowieka oraz potrafi skomponować rysunek przedstawiający wiele obiektów (B. Harwas-Napierała, 2003). 

PROCESY POZNAWCZE

Dziecko w tym wieku jest w stanie śledzić wzrokiem poruszającą się piłkę i chwytać ją. Potrafią rozpoznawać kilka kształtów geometrycznych i kilka liter alfabetu. Potrafią także wyodrębnić przedmiot uwikłany w nową konfigurację i rozpoznać go na podstawie analizy jego kształtu.

Różnicuje litery, chociaż niektóre sprawiają im trudności szczególnie te do siebie podobne, np. E, F, M, W; oraz litery będące zwierciadlanymi odbiciami innych, np. p, g, d, b. Wiele dzieci w tym okresie pisze je w lustrzanym odbiciu. Dopiero aktywne uczenie się czytania pomaga dzieciom zaobserwować różnicujące cechy każdej litery.

Większość dzieci 6-cio letnich kopiuje kwadrat i przerysowuje trójkąt. Sześciolatek rozpoznaje i różnicuje prawidłowo kształty konkretnych przedmiotów, figur geometrycznych pojedynczych i złożone z nich całości. Trudności mogą pojawić się w zadaniach które wymagają wyższego poziomu analizy i syntezy wzrokowej np. z materiałem abstrakcyjnym, jakim są litery i wyrazy, a także odpowiadające im dzwięki głoski i słowa. Są one wynikiem braku doświadczeń w zakresie operowania symbolami.

Wzrasta zdolność rozróżniania barw i odcieni barwnych. Dzieci opanowują nazwy kolorów i poprawnie stosują je w odniesieniu do barw podstawowych. Umiejętność identyfikowania, słuchowego rozróżniania dźwięków mowy (fonemów) i słów dzięki dostrzeganiu cech odróżniających jedną głoskę od drugiej (np. bar - bal) przy jednoczesnym utożsamianiu różnych wymówień i cech głoski (np. szeptem - głośno, niskim - wysokim głosem) zwana jest słuchem fonematycznym. Stanowi on podstawę opanowania umiejętności czytania i pisania. Łatwe do wymawiania są dla dziecka słowa złożone z występujących zamiennie po sobie spółgłosek i samogłosek (tata, dom, Agata). Do 6 roku życia dziecku może sprawiać trudność wymawianie wyrazów zawierających dwie spółgłoski występujące po, co prowadzi często do opuszczania jednej z nich (np. trawa - tawa). Dopiero dzieci w 6 roku życia zaczynają coraz lepiej wymawiać słowa zawierające zbitki trzech spółgłosek (np. zgrzyt).

W 6 roku życia większość dzieci rozpoczyna proces nauki czytania i pisania. Do opanowania tej sztuki służą pewne zdolności percepcyjne. Ich rozwijaniu służą rozmaite zabawy wymagające wizualnego różnicowania obiektów (np. według kształtu, wielkości i koloru), co stanowi do różnicowania liter i słów (B. Harwas-Napierała, 2003).

3.      Percepcja wzrokowa: 

Jest to zdolność rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz umiejętność interpretowania tych bodźców poprzez powiązanie ich z wcześniejszym doświadczeniem (za B. J. Wadsworth, 1998). Pod koniec wieku przedszkolnego (6 - 7 rok życia) reprodukowane są wzory, których odtworzenie wymaga wykrywania i ustalania wzajemnych związków między figurami. U dzieci 6 - 7 letnich ruchy oczu kopiują i modelują formę przedmiotów i ich rozmiary. W tym czasie fiksacje, czyli fazy, w których oko jest nieruchome ulegają znacznej redukcji. Dopiero w starszym wieku przedszkolnym zanika tendencja do manipulowania na rzecz wnikliwego oglądu wzrokowego. Świadczy to o tym że dzieci wkraczają w stadium właściwej, tj. analitycznej percepcji wzrokowej.

Prawidłowa percepcja liter wymaga dokładnego spostrzegania i różnicowania kształtów, ale też rejestracji położenia przestrzennego liter wobec siebie oraz usytuowania elementów wewnątrz liter. Te umiejętności kształtują się wraz z rozwojem dzieci - gdy uczą się odróżniać przedmioty oraz rejestrować ich położenie i przemieszczanie w przestrzeni. Już w wieku przedszkolnym dzieci potrafią wyróżniać cechy przestrzenne i uświadamiać je sobie jako odrębne cechy przedmiotów.

Początkowo orientacja przestrzenna jest ściśle związana z własnym ciałem, określaniem świadomym stron ciała, a potem dopiero tę znajomość może dziecko przenieść na zewnątrz otoczenia ( M. Cackowska, 1984). Dziecko operuje odpowiednimi zwrotami określającymi kierunki przestrzenne m. in. z przodu, z tyłu, w górze, na dole, itd.

Rozwój percepcji wzrokowej stymulują bodźce zewnętrzne i wewnętrzne. Do pierwszych zaliczamy warunki środowiskowe m. in.: rodziną grupę rówieśniczą, natomiast wewnętrzne bodźce to m. in.: stan zdrowia dziecka, czyli funkcjonowanie układu nerwowego, sprawność analizatora wzrokowego oraz receptora tj. oka.

4.      Percepcja słuchowa: 

Utożsamiana jest często ze słuchem mównym, składa się z trzech rodzajów słuchu:

  1. słuch fizycznyw literaturze, zwany też fizjologicznym, pozwala na odbieranie wrażeń słuchowych w ogóle;
  2. słuch muzycznyczyli zdolność rozpoznawania jakości dźwięków, ich wysokości, zgodności i niezgodności;
  3. słuch fonematycznyod fonem - oznacza psychiczny odpowiednik głoski jako elementu języka, umożliwia rozróżniać dzwięki artykulacyjne w mowie (J. Malendowicz, 1978).

W nauce pisania i czytania ważną rolę odgrywa słuch fonematyczny przy poznawaniu dźwięków, których brzmienie odpowiada odpowiednim literom. Gdy jest dobrze rozwinięty słuch fonematyczny to wtedy możemy mówić o rozwoju operacji świadomej analizy i syntezy słuchowej. Obejmują one następujące umiejętności:

-   wydzielanie zdań z wypowiedzi, wyrazów w zdaniach, a także sylab i głosek w wyrazach,

-   odróżnianie głosek o zbliżonych cechach,

-   syntezę głosek według wymaganej kolejności,

-   przyporządkowanie znaczeń słowom i zdaniom (M. Cackowska, 1984).

5.      Rozwój poznawczy:

Dziecko 6-letnie jest radosne, aktywne i ciekawe świata. Procesy poznawcze takie, jak uwaga i myślenie związane są raczej z działaniem i mają charakter impulsywny.

      

  • Uwaga i spostrzeganie – widoczna jest większa dowolność, celowość, łatwiej skupić się na czymś proponowanym, choć dziecko nadal reaguje na bodźce zewnętrzne. Na kształtowanie uwagi dowolnej wpływają stawiane przez dorosłych zadania, gry wymagające przyswojenia zasad. Wraz z rozwojem uwagi, wzrasta również dokładność i celowość spostrzeżeń. Narządy zmysłów są już ukształtowane, ale rozwijają się analizatory wzrokowe, słuchowe, dotykowe i kinestetyczne.
  • Wyobraźnia – spostrzeżenia zostają zapamiętane, co umożliwia tworzenie wyobrażeń. Zdobywanie wielozmysłowych doświadczeń, a także przeżycia emocjonalne pobudzają wyobraźnię, która jest ważnym czynnikiem w rozwoju myślenia, uczuciowości i kreatywności.
  • Pamięć – polega na gromadzeniu doświadczeń zmysłowych, w tym wieku opiera się głównie na działaniu konkretno – obrazowym, a więc obejmuje spostrzeżenia i wyobrażenia, które muszą być właściwie rozpoznane, aby mogły być później przypomniane i wykorzystane. Natomiast wraz z rozwojem mowy i myślenia, rozwija się pamięć słowna. Poszerza się także pojemność pamięci. Pamięć dowolną rozwijają gry wymagające zapamiętania zasad, a także uczenie się wierszy i piosenek. 

    Zdolności pamięciowe dzieci w tym okresie znacznie się zmieniają. Zmiany te dotyczą: wzrostu pojemności pamięci, powiększania się wiedzy o przedmiotach, które próbuje się zapamiętać, pojawienia się skutecznych strategii zapamiętywania, pojawiania się zdolności do myślenia o własnych procesach pamięciowych. Pod koniec wieku przedszkolnego obserwuje się u dzieci początki pamięci dowolnej. Pojawia się chęć przypominania sobie czegoś w toku konkretnych działań, zamiar zapamiętania i wyuczenia się na pamięć. W wieku przedszkolnym rozwijają się pamięć świeża, inaczej bezpośrednia i pamięć trwała, dzięki której kształtują się doświadczenia dzieci. W tym okresie życia dzieci nie mają wyćwiczonej i w pełni wykształconej pamięci słowno logicznej. Mogą zapamiętać wiersz, piosenkę mechanicznie lub z pomocą materiału obrazowego oraz czynności ruchowych i manipulacyjnych, ale nie potrafią ująć stosunków logicznych między treściami tekstu.

    Trwałość pamięci, wierność, pojemność i gotowość kształtują się między 3 a 7 rokiem życia i później w wieku szkolnym.

    Pojemność pamięci - większość dzieci w 6 roku życia jest zdolna do odtworzenia szeregu złożonego z 6 cyfr. Zmiana pojemności dziecięcej pamięci wiąże się z szybszym zachodzeniem operacji umysłowych, oraz dojrzewaniem mózgu. Wzrost szybkości przebiegu procesów umysłowych u starszych dzieci sprawia, że mogą one wykonać w tym samym czasie więcej operacji poznawczych niż dzieci młodsze, a zatem ich efektywność intelektualna jest większa. Podane do zapamiętania informacje są lepiej zapamiętywane, jeśli mogą zostać powiązane z już posiadanymi (M. Przetacznik-Gierowska, 1992).

  • Myślenie – wyróżniamy tutaj myślenie konkretne (oparte na spostrzeżeniach, zmysłowo – ruchowe, czynnościowe oraz oparte na wyobrażeniach, konkretno – obrazowe), a także abstrakcyjne (oparte na mowie). W wieku 6 lat myślenie przechodzi na poziom konkretno – wyobrażeniowy. Myśli dziecka mogą dotyczyć nie tylko tego, co dzieje się w danej chwili, ale także tego, co było lub ma nastąpić, o ile znalazło się to w jego obszarze doświadczeń. Zasób pojęciowy umożliwiający przechodzenie na poziom myślenia abstrakcyjnego zależny jest od indywidualnych predyspozycji oraz uwarunkowań środowiskowych. Dzieci uczą się pojęcia liczby, kształtu, wielkości, a także terminów odnoszących się do pojęć związanych z orientacją w czasie i przestrzeni. Dzieci w tym wieku są zdolne do wnioskowania, rzadziej uzasadniania. Pod wpływem działań, rozumowanie staje się bardziej logiczne, jeśli treść myślenia nie wykracza poza obszar wiedzy dziecka. 

    Podstawowymi czynnościami myślowymi dziecka są: porównywanie, szeregowanie, klasyfikowanie:

    Szeregowanie: sześciolatek wykonuje już doskonalszą formę szeregowania zwaną szeregowaniem systematycznym. Jest ona dominującym sposobem rozwiązywania zadań wymagających grupowania elementów wg, uporządkowanych różnic między nimi.

    Klasyfikowanie: polega na grupowaniu przedmiotów wg ich równoważników. Wykrywanie podobieństw między elementami zbioru jest czynnością umysłową trudniejszą od wynajdywania różnic.

    Porównywanie obiektów prowadzi początkowo do wykrywania różnicujących je cech, do przeciwstawiania ich sobie. Proces ten rozpoczyna czynności szeregowania (M. Przetacznik- Gierowska, 1992).

  • Mowa – jest żywa, naturalna, często niepoprawna gramatycznie i chaotyczna, wzbogacona o mimikę i gestykulację, modulacja głosu także nie jest jeszcze ukształtowana. Występuje mowa konkretno – obrazowa, ale wybiega poza aktualne działanie dziecka. Staje się bardziej komunikatywna i uspołeczniona. Dzieci w tym wieku chętnie mówią o sobie i najbliższym otoczeniu, ale rozwijają też umiejętność prowadzenia rozmów. Rozwija się zasób słów używanych (mowa czynna) oraz rozumianych przez dziecko (mowa bierna). Poszerza się umiejętność budowania zdań. 

    W wieku od 6 do 7 lat, dzieci posługują się już swobodnie mową potoczną, zależną i niezależną i porozumiewają się bez trudu z innymi ludźmi. Pod koniec wieku przedszkolnego mowa staje się mową kontekstową - ścisłą, wiązaną. Dzieci tworzą wypowiedzi zrozumiałe w swej strukturze językowej, we wzajemnych związkach między słowami.

    Rozwój mowy uzależniony jest między innymi od:

    -   prawidłowej budowy i funkcji aparatu artykulacyjnego i słuchowego oraz odpowiadających im struktur w korze mózgowej;

    -   warunków środowiskowo - wychowawczych;

    -   towarzyszących w rozwoju dziecka prawidłowych wzorców lub ich brak;

    -   wytwarzanie u dzieci potrzeby mówienia - atmosfera emocjonalna w środowisku rozwoju, prawidłowe związki uczuciowe z najbliższym otoczeniem dziecka.

    U dzieci sześcioletnich w przypadku zaburzeń wymowy (błędnego wymawiania określonych głosek s, z, sz, cz, dz, r,) konieczna jest porada specjalistyczna i ćwiczenia logopedyczne (M. Dunin- Wasowicz, 1977).

6.      Rozwój emocjonalny:

Ta sfera związana jest z własnymi uczuciami i potrzebami, ale także rozwija się zdolność dostrzegania uczuć i potrzeb drugiej osoby. Kształtuje się rozumienie norm, a także umiejętność reagowania i wyrażania własnych emocji. Zwiększa się rola bodźców słownych, a nie tylko konkretnych. Doświadczenia związane są z rozwojem życia społecznego – kontakt z rówieśnikami, dorosłymi, przyrodą, słuchanie bajek, piosenek, śpiew i taniec. W tym okresie rozwija się także uczucie strachu, na co wpływ ma wyobraźnia i sugestywność dzieci. 

Sześciolatek doskonale rozumie emocje własne i innych osób. Reguluje ekspresje własnych emocji. Umie mówić o przeżyciach. Potrafi ocenić przyczyny reakcji emocjonalnych oraz przewidzieć zachowania związane z wyrażanymi przez inne osoby emocjami. Nabywa procedur zaradczych, które pozwalają mu manipulować przeżyciami innych osób. Rozwijają się uczucia związane z samoocena (np. duma).

7.      Rozwój społeczny: 

W wieku 6 lat dziecko funkcjonuje w rówieśniczej grupie w przedszkolu lub szkole, gdzie uczy się współżycia i współdziałania. Próbuje zrozumieć normy obowiązujące, a także stara się do nich dostosować. Zachowanie dziecka nadal związane jest z jego własnymi pobudkami, ale motywy działania stają się bardziej społeczne – rozumienie konsekwencji (nagroda, kara). W relacjach społecznych dochodzi też do konfliktów, podczas których dzieci uczą się rozwiązywania problemów. Potrafi już ocenić co jest właściwe, a co nie, ale nie kontroluje świadomie swego postępowania i nie potrafi jeszcze przewidzieć skutków własnego postępowania, jeśli nie kojarzy się z dawnym doświadczeniem. W tym wieku potrafią już nawiązywać bardziej trwałe przyjaźnie. 

W zabawie dziecko poznaje role społeczne, nawiązuje interakcje z rówieśnikami, uczy się reguł zachowania i jak ich przestrzegać. Tworzą się pierwsze dziecięce przyjaźnie. Rozwijają się prospołeczne zachowania (np. empatia). Jednocześnie występują zachowania negatywne (np. agresja); z wiekiem agresja fizyczna ustępuje miejsca agresji werbalnej.

Rozwija się osobowość dziecka, wyznaczona jest nie tylko przez cechy temperamentalne. Ustala się tożsamość płciowa. Dziecko staje się zdolne do samokontroli, co przejawia się w powstrzymywaniu od natychmiastowego działania i ujawniania emocji, planowania, dostosowywania do poleceń, próśb i norm kulturowych. Rozwija się obraz własnej osoby, w którym obok konkretnych sądów opisowych pojawia się samoocena (B. Harwas-Napierała, 2003).

8.      Dojrzałość szkolna:

To poziom rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego umożliwiającego podjęcia nauki w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Dojrzałość ta zależy od czynników biologicznych (indywidualne predyspozycje dziecka), a także środowiska i oddziaływań wychowawczych, a więc od dotychczasowych doświadczeń (czy i w jaki sposób zapewniano dziecku potrzeby poznawcze i emocjonalne, czy miało okazję rozwijać się społecznie w grupie rówieśniczej, czy stawiano mu wymagania stosowne do jego możliwości).

Dziecko powinno posiadać sprawność manualną i prawidłową koordynację wzrokowo – ruchową. Pod względem emocjonalno – społecznym powinno nawiązywać kontakty i podporządkować się zasadom, właściwie radzić sobie z emocjami. Powinno wykazywać się samodzielnością, a także być nastawionym nie tylko na własne potrzeby, ale liczyć się z potrzebami i uczuciami innych. Ważne jest, aby umiało reagować na polecenia kierowane do grupy. Dziecko powinno orientować się w otoczeniu, w którym żyje. Rozwinięta powinna być motywacja wewnętrzna do poznawania i uczenia się.

W okresie późnego dzieciństwa szkoła staje się dla dziecka środowiskiem, w którym nabywa ono wiele nowych umiejętności. Aby sprostać oczekiwaniom szkolnym, dziecko musi osiągnąć odpowiedni poziom dojrzałości szkolnej. Przyjmuje się, że dziecko dojrzałe do podjęcia nauki w szkole, to takie, które (za: Przetacznik- Gierowska, Makiello-Jarza 1985):

1)  jest dostatecznie rozwinięte fizycznie i ruchowo, zwłaszcza w zakresie precyzyjnych ruchów rąk i palców;

2)  posiada dobrą orientację w otoczeniu oraz określony zasób wiedzy ogólnej o świecie; 

3)  posiada na tyle rozwinięte zdolności komunikacyjne, aby móc porozumiewać się w sposób zrozumiały dla rozmówcy (zarówno dorosłego jak i rówieśnika);

4)  potrafi działać intencjonalnie, tzn. podejmuje celowe czynności i wykonuje je do końca;

5)  jest uspołecznione w stopniu pozwalającym na zgodne i przyjazne współdziałanie z rówieśnikami, liczenie się z chęciami i życzeniami innych oraz wykonywanie poleceń kierowanych przez dorosłych do całej grupy;

6)  jest na tyle dojrzałe emocjonalnie, aby rozstać się z matką na czas pobytu w szkole oraz kontrolować doświadczane emocje (lęk, złość i inne) nie uzewnętrzniając ich w sposób zbyt gwałtowny.

Szósty rok życia rozpoczyna okres pracowitości, to czas dość trudny w życiu dziecka. Jest to etap kiedy dziecko zaczyna odczuwać satysfakcje z tego że staje się uczniem, odkrywa przed sobą nowy świat. Ale jednocześnie zauważa, że chwile beztroskiego dzieciństwa nieuchronnie uciekają, rodzi się przed nim nowa rzeczywistość, w której będzie musiał nauczyć się funkcjonować.

        

OPIS UMIEJĘTNOŚCI DZIECKA - 5 - 6 ROK ŻYCIA

 1.      Duża motoryka:

  • Potrafi w biegu zmienić kierunek
  • Potrafi ustać na jednej nodze 15 sekund
  • Potrafi skoczyć na jednej nodze 5 razy
  • Potrafi skoczyć do przodu lub do tyłu obiema nogami bez utraty równowagi
  • Potrafi przejść na palcach 3 metry nie dotykając podłogi
  • Potrafi wchodzić po schodach i zejść z nich stąpając na przemian bez trzymania poręczy
  • Potrafi wspiąć się na drabinkę i zejść z niej
  • Potrafi zrobić 10 „żabek” bez zatrzymania i utraty równowagi

 2.      Mała motoryka:

  • Potrafi ciąć papier nożyczkami
  • Potrafi skleić dwa elementy klejem lub taśmą klejącą
  • Potrafi nawlec na nitkę koraliki
  • Łączy klocki, buduje z nich
  • Potrafi obrać banan i mandarynkę ze skórki
  • Przypina klamerkami chustkę do sznurka
  • Potrafi siekać nożem jarzyny
  • Nakręca nakrętkę na dużą śrubkę lub na butelkę

(Kielin J., Profil osiągnięć ucznia. Przewodnik dla nauczycieli i terapeutów z placówek specjalnych, GWP, Gdańsk 2009)

3.      Koordynacja wzrokowo – ruchowa:

  • Potrafi wycinać papier po liniach prostych oraz wycina proste figury geometryczne
  • Modeluje z plasteliny proste elementy
  • Potrafi trafiać piłką do wyznaczonego celu z odległości 1 metra
  • Rysuje ludzką postać zaznaczając najważniejsze części ciała
  • Potrafi łączyć punkty
  • Poprawnie koloruje obrazki konturowe
  • Właściwie rozmieszcza elementy tworząc obrazek własny
  • Potrafi nalać płyn bez rozlewania
  • Dopasowuje części obrazka

 4.      Rozwój społeczny:

  • Przyjmuje zachowania ogólnie akceptowane w miejscach publicznych
  • Szuka pomocy u osoby dorosłej, gdy sobie z czymś nie radzi
  • Potrafi bawić się z rówieśnikami zgodnie z regułami danej zabawy
  • Wykonuje zaplanowane zadanie – np. budowanie zamku z piasku
  • Potrafi słuchać, gdy mówi ktoś inny
  • Potrafi czekać na swoją kolej
  • Pyta, gdy chce skorzystać z zabawki innego dziecka

 5.      Mowa bierna:

  • Rozumie słowa dotyczące otaczającej rzeczywistości, ale także dalszej (nazwy owoców, warzyw, zwierząt)
  • Zna nazwy zawodów i wskazuje je na obrazkach
  • Rozumie określenia przedmiotów (ciepły, twardy, słodki, itp.)
  • Rozumie określenia przestrzenne (nad, pod, na, w, za, przed, obok itp.)
  • Rozumie określenia „więcej - mniej”, „największy, najkrótszy, najszybszy”, itp.
  • Zna i wskazuje nazwy kolorów
  • Zna i rozumie nazwy figur geometrycznych
  • Rozumie polecenia trzyczłonowe („podaj zeszyt, który leży na stole”)

 6.      Mowa czynna:

  • Poprawnie wypowiada sześciowyrazowe zdanie i używa zdań złożonych
  • Używa zaimków dzierżawczych (jego, jej, wasz, ich, mój)
  • Potrafi opowiedzieć historię, którą ktoś przeczytał lub opowiedział
  • Używa zwrotów grzecznościowych bez przypominania
  • Potrafi powiedzieć coś o sobie i osobach będących członkami rodziny (np. co robią)
  • Używa czasu przyszłego i przeszłego oraz trybu przypuszczającego
  • Naśladuje mówienie w różnym tempie i z różną intonacją

7.      Naśladownictwo:

  • Odwzorowuje swoje imię
  • Układa konstrukcję z 20 klocków zgodnie z wzorem
  • Naśladuje ilość klaśnięć
  • Naśladuje mimikę
  • Powtarza kolejność sześciu czynności zademonstrowanych wcześniej przez osobę dorosłą
  • Potrafi ulepić prosty kształt z plasteliny przyglądając się dorosłemu
  • Układa pocięty obrazek zgodnie z wzorem

8.      Funkcje poznawcze:

  • Liczy do 10 i wskazuje określoną ilość elementów
  • Układa 10 elementów zgodnie z wielkością
  • Segreguje przedmioty zgodnie z kształtem, wielkością, ciężarem, materiałem i  powierzchnią
  • Rozróżnia dźwięki (np. bębenek, talerz, krzesło)
  • Wskazuje prawą i lewą rękę, nogę, oko
  • Wskazuje własne imię wśród etykiet
  • Zauważa brakujący element na obrazku
  • Samodzielnie działa i eksperymentuje podczas zabawy
  • Rozróżnia „więcej od, mniej od”, „o jeden mniej”, „o jeden więcej”
  • Potrafi wskazać element, który zniknął spośród 5
  • Odpowiada na pytania typu „co łapie myszy?, czym się prasuje?, do czego słóży lustro" itp.
  • Wyszukuje błędy w klasyfikacji przedmiotów – co nie pasuje
  • Rozróżnia cyfry i litery
  • Układa czynności w odpowiedniej kolejności
  • Prawidłowo dostawia domino

9.      Samodzielność:

  • Posługuje się łyżką i widelcem
  • Ubiera się – spodnie, bluzę przez głowę
  • Zapina guziki, pasek lub buty z klamrą, wiąże sznurówki
  • Ma zwyczaj mycia rąk przed jedzeniem
  • Samodzielnie obsługuje się w toalecie i budzi się w nocy, żeby skorzystać z toalety lub śpi nie mocząc się

Nakłada pastę i samodzielnie myje zęby